İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) yöneticilerine yönelik başlatılan soruşturmalar ve Ekrem İmamoğlu'nun tutuklanmasına uzanan yargı süreci, yalnızca siyasal alanda değil, ekonomik göstergelerde de etkisini derin şekilde hissettirdi. Döviz kurlarındaki hızlı yükseliş, Türkiye’nin dış borcunun Türk lirası cinsinden karşılığını sadece üç iş gününde 662,5 milyar lira artırdı.

Dolar üç günde yüzde 3,4 değer kazandı

Merkez Bankası'nın 18 Mart’taki döviz alış kuruna göre 36,59 TL seviyesinde olan dolar, operasyonların başladığı 19 Mart Çarşamba günü 37,90 TL’ye yükseldi. Serbest piyasada ise dolar ilk kez 41 TL’yi aşarken, euro/TL kuru da 44 seviyesinin üzerine çıktı.

Merkez Bankası'nın 26 milyar dolarlık müdahalesine rağmen, haftanın son işlem gününde dolar kuru 37,85 TL, euro ise 41,02 TL seviyesinden kapandı. Bu tabloya göre TL, dolar karşısında yüzde 3,3 oranında değer kaybederek kısa sürede ciddi bir devalüasyon yaşadı.

Kur artışı dış borç yükünü artırdı

Türkiye’nin Eylül 2024 sonu itibarıyla toplam dış borç stoku 525,8 milyar dolar olarak açıklanmıştı. Dolar kurundaki her 1 kuruşluk artışın, dış borcun TL karşılığını yaklaşık 5,3 milyar lira büyüttüğü göz önüne alındığında, son kur şoku dış borçların TL cinsinden karşılığını 662,5 milyar lira artırdı.

18 Mart’ta 19,24 trilyon lira olan dış borcun TL karşılığı, 21 Mart’ta 19,90 trilyon liraya yükseldi. Bu fark, ulusal ekonomiye sadece 3 günlük kur artışıyla eklenen yük olarak kayıtlara geçti.

Özel sektör en büyük kur farkı yükünü taşıyor

Dış borç stokunun yaklaşık 266,6 milyar doları özel sektöre ait. Bunun 160,7 milyar doları reel sektör şirketlerinin, 105,9 milyar doları ise özel bankalar ve finansal kuruluşların borçlarından oluşuyor.

Kur şoku sonucunda özel sektörün toplam kur farkı yükü 335,9 milyar lirayı buldu. Bu yükün 202,5 milyar lirası reel sektör şirketlerine, 133,4 milyar lirası ise finans kuruluşlarına ait.

Kamunun dış borç yükü ise aynı dönemde 278,2 milyar lira arttı. Bunun 163,5 milyar lirası genel yönetime, 98,1 milyar lirası kamu bankalarına, 16,6 milyar lirası ise KİT’lere ve diğer kamu kuruluşlarına ait.

Geri ödemeler üzerindeki etkisi büyük

Ocak 2025 itibarıyla önümüzdeki bir yıl içinde Türkiye’nin kamu, özel sektör ve Merkez Bankası kaynaklı toplam dış borç geri ödemesi 224,3 milyar dolar düzeyinde.

Kur şokunun bu geri ödemeler üzerindeki etkisi, sadece üç günde TL cinsinden maliyeti 282,6 milyar lira artırmış durumda. Bu fark, dövizdeki hareketliliğin reel sektöre, kamu maliyesine ve fiyat istikrarına ne denli zarar verebileceğinin somut bir göstergesi.

Kur yapısının kırılganlığı sürüyor

Türkiye’nin dış borç stokunun yaklaşık yüzde 85’i dolar ve euro cinsinden. 301,7 milyar dolarlık borç ABD doları, 144,3 milyar dolarlık borç ise euro bazında. Bu durum, döviz kurlarındaki dalgalanmalara karşı kırılganlığı artırıyor.

TL cinsinden dış borçların toplam içindeki payı sadece yüzde 6,2 seviyesinde. SDR, Japon Yeni ve diğer döviz türleriyle alınan borçların toplam payı ise yüzde 8,8’i geçmiyor.

Siyasi gerginlik derinleşirse risk büyür

Analistlere göre, yargı sürecinin siyasal gerilimi artırması durumunda kurdaki dalgalanmanın sürmesi ve yeni kur şoklarının yaşanması ihtimali yüksek. Özellikle protesto gösterileri ve siyasi belirsizlik nedeniyle sermaye hareketlerinde yaşanacak pozisyon değişiklikleri, döviz talebini artırabilir.

Bu durumun olası ekonomik etkileri şu başlıklar altında toplanıyor:

  • Döviz ve altına yönelimin artması

  • Spekülatif ataklar sonucu yeni kur şokları

  • Enflasyon beklentilerinde yukarı yönlü revizyonlar

  • Merkez Bankası’nın faiz indirim sürecini durdurması

  • Ekonomik aktivitede yavaşlama ve işsizlikte artış

  • Kamu mali dengesinde bozulma

Ekonomide “güven” ana belirleyici olacak

Ekonomistler, mevcut yapının bu tür dalgalanmaları belli bir eşiğe kadar tolere edebileceğini belirtiyor. Ancak, siyasi belirsizliklerin çözümünde gecikme yaşanması durumunda, ekonomik risklerin derinleşeceği uyarısında bulunuluyor. Bu nedenle önümüzdeki günlerde siyasi tansiyonun düşürülüp güven ortamının sağlanması, ekonomi yönetimi açısından kritik önem taşıyor.