ABD Başkanı Donald Trump, Panama Kanalı'nı "geri almak" istediğini açıklayarak uluslararası arenada büyük bir tartışma başlattı. Trump, ABD'nin 1999'da Panama'ya devrettiği kanalın Çin kontrolüne geçtiği iddiasını ortaya attı. Ancak bu iddialar hem Panama hem de Çin hükümetleri tarafından reddedildi.
Panama Kanalı'nın stratejik önemi
Pasifik ve Atlantik Okyanuslarını bağlayan 82 km uzunluğundaki Panama Kanalı, küresel ticaret için kritik bir geçiş noktalarından biri olarak kabul ediliyor. Kanal, gemilere binlerce mil yol ve haftalar süren seyahat süresinden tasarruf sağlıyor.
Bugün, kanaldan geçen kargonun üçte ikisinden fazlası ABD'den geliyor veya ABD'ye gidiyor. Bu nedenle, kanal üzerindeki herhangi bir değişiklik, doğrudan ABD ekonomisini etkileyebilir.
ABD ve Panama arasında 1977'de imzalanan anlaşma, kanalın tarafsız kalmasını öngörüyordu. Ancak anlaşmadaki bir madde, tarafların "tehditlere karşı" kanala müdahale etmesine olanak tanıyor. Trump, bu maddeyi dayanak göstererek "ABD'nin tek taraflı harekete geçme hakkı olduğunu" savunuyor.
Trump'ın Çin endişesi
Trump, Panama Kanalı'nın kontrolünün Çin'e geçtiğini iddia etse de, kanal Panama Kanalı Otoritesi tarafından yönetilmeye devam ediyor. Hong Kong merkezli CK Hutchison Holdings, kanalda iki büyük limanı işletiyor. Ancak şirketin doğrudan Çin hükümetiyle finansal bir bağı bulunmuyor.
Panama Devlet Başkanı Jose Raul Mulino, ülkesinin egemenliğini vurgulayarak, kanalın Panama'ya ait olduğunu ve bu durumun değişmeyeceğini belirtti. Bununla birlikte, yetkililer CK Hutchison Holdings’in kanal üzerindeki faaliyetlerini denetlemeye başladıklarını duyurdu.
Kanal geçiş ücretleri tartışma konusu
Trump, Panama'nın ABD gemilerine "haksız vergi yüklediğini" iddia ederek kanal geçiş ücretlerini eleştirdi. Trump, Amerikan gemilerinin aşırı ücretlere tabi tutulduğunu ve bu durumun adil olmadığını savundu.
Ancak Panama yetkilileri, geçiş ücretlerinin taleplere göre belirlendiğini ve hiçbir geminin bayrağı veya menşe ülkesine göre ayrımcılığa uğramadığını ifade etti. 2020 ile 2023 yılları arasında kanalın geçiş ücreti gelirleri yaklaşık %26 oranında arttı.
Kanal yetkilileri, gelir artışını, transit kısıtlamalar ve ek ücretler gibi değişkenlerle açıkladı. Öte yandan, ABD'nin askeri gemileri, kanal geçişlerinde öncelikli hakka sahip.
ABD ve Panama ilişkilerinde belirsizlik
Trump’ın açıklamaları Panama'nın borç notunu olumsuz etkiledi. ABD yatırım bankası JPMorgan, Panama'nın tahvil tavsiyesini, kanal üzerindeki belirsizlikler nedeniyle düşürdü.
Bu gelişmelerin ardından, ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio’nun önümüzdeki günlerde Panama’ya bir ziyaret gerçekleştirmesi bekleniyor. Ziyaretin ana gündem maddesinin göç ve ticari ilişkiler olması öngörülüyor.
Panama Devlet Başkanı Mulino, son dönemde göç konusunda sert bir tutum benimseyerek, ABD tarafından finanse edilen sınır dışı uçuşlarını kabul etti ve Güney Amerika’dan ABD’ye ulaşmak için kullanılan tehlikeli Darien Geçidi’ne dikenli teller ördürdü.