Dünya gazetesi yazarı Naki Bakır, bugünkü köşe yazısında bankaların kredi hacmindeki gelişmeleri ele aldı. Parasal sıkılaştırma politikası kapsamında 2023’te başlayan faiz artış sürecinin ardından, Aralık 2023’te faiz indirimlerine geçilmesine rağmen kredi hacmindeki daralmanın sürdüğüne dikkat çekti.
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre, Ocak-Şubat 2024 döneminde bankacılık sektörü toplam kredi hacmi cari olarak yüzde 6 artarak 16 trilyon 857,6 milyar liraya yükseldi. Ancak bu dönemde tüketici fiyatları endeksine (TÜFE) göre hesaplandığında, reel kredi hacmi yüzde 1,3 oranında daraldı.
Tüketici kredilerinde en büyük daralma
Verilere göre, Ocak-Şubat 2024 döneminde en büyük daralma tüketici kredilerinde yaşandı. 27 Aralık 2023’te 2 trilyon 117,2 milyar lira olan toplam tüketici kredileri, 28 Şubat 2024 itibarıyla yüzde 5,2 oranında artışla 2 trilyon 117,2 milyar liraya ulaştı. Ancak enflasyon etkisi göz önüne alındığında, reel bazda yüzde 2 oranında gerilediği görüldü.
Bu dönemde en fazla reel daralma taşıt kredilerinde yaşandı. Taşıt kredileri cari olarak yüzde 15,8 azalırken, enflasyon etkisiyle reel bazda yüzde 25,1 oranında küçüldü. Konut kredilerinde ise cari artış yüzde 4,7 olmasına rağmen, enflasyondan arındırıldığında reel olarak yüzde 2,6’lık bir düşüş kaydedildi.
Bireysel kredi kartı borçlarında farklı tablo
Bireysel kredi kartı borç bakiyesi, Ocak-Şubat döneminde cari olarak yüzde 7,3 oranında artarak 1 trilyon 926,2 milyar liraya yükseldi. Taksitli alışveriş borçları reel bazda yüzde 2,3 gerilerken, taksitsiz/peşin harcamalar enflasyonun üzerinde bir artış göstererek reel olarak yüzde 1,1 büyüdü.
Bakır’a göre, kredi kartı harcamalarındaki bu artış, tüketici kredilerine getirilen aylık büyüme sınırı ve kredi kartlarında uygulanan taksit sınırlaması nedeniyle vatandaşların daha çok peşin harcamaya yönelmesinden kaynaklanıyor.
Ticari kredilerde de reel daralma var
Bankacılık sektörü toplam kredi hacminde en büyük paya sahip olan ticari ve diğer krediler de Ocak-Şubat döneminde yüzde 6 oranında cari artışla 12 trilyon 814,1 milyar liraya çıktı. Ancak enflasyon etkisiyle reel olarak yüzde 1,4 oranında daraldı.
Yıllık bazda büyüme enflasyonun gerisinde
Şubat 2024 itibarıyla yıllık bazda toplam kredi hacmi cari olarak yüzde 36,4 artmasına rağmen, enflasyonun yüzde 39,05 olması nedeniyle reel olarak yüzde 1,9 oranında daralma kaydedildi.
Tüketici kredileri yıllık bazda cari olarak yüzde 34,2, ticari krediler ise yüzde 35,3 artmasına rağmen, her iki kategoride de reel bazda daralma gözlendi. Ancak bireysel kredi kartı borç bakiyesi, özellikle peşin harcamalardaki yüzde 46,8’lik cari artış nedeniyle enflasyonun üzerinde bir büyüme gösterdi.
Konut kredileri yıllık bazda yüzde 22 oranında cari artış gösterse de reel olarak yüzde 12,3 geriledi. Taşıt kredileri ise cari olarak yüzde 26,8, reel bazda ise yüzde 47,4 daraldı. İhtiyaç kredileri ise enflasyonun üzerinde büyüyerek reel olarak yüzde 4,1 genişledi.
Kredi faizleri neden politika faizi kadar düşmüyor?
Naki Bakır, bankaların kredi faizlerini düşürmede temkinli davranmasının birkaç temel nedeni olduğunu belirtiyor:
- Kredi talebindeki azalma: Artan faizler nedeniyle krediye olan talep yavaşladı.
- Takibe düşen krediler: Ödenemeyen kredi borçlarının artması, bankaların risk yönetimini daha sıkı tutmasına neden oldu.
- Mevduat-kredi faiz farkı: Bankalar, kârlılığı korumak için mevduat faizlerini daha hızlı indirirken, kredi faizlerini daha yavaş düşürüyor.
- Likidite dengesi: Yüksek faiz nedeniyle bütçe açığının azalması, bankaların likidite açıklarının kapanmasına ve fazla likiditeye geçmesine yol açtı. Bu da bankaların mevduat faizlerini artırma ihtiyacını ortadan kaldırdı.
Kredi faizlerinde düşüş yavaş ilerliyor
Merkez Bankası’nın Aralık 2023 itibarıyla başlattığı faiz indirim süreciyle birlikte politika faizi Mart 2024’te yüzde 42,5’e kadar düşürüldü. Ancak bankaların uyguladığı kredi faizlerindeki düşüş, politika faizine kıyasla daha sınırlı oldu.
Kasım 2023’ten bu yana, politika faizi 7,5 puan düşürülmesine rağmen, kredi faizlerindeki düşüşler şu şekilde gerçekleşti:
- İhtiyaç kredisi: 5,9 puan düştü
- Taşıt kredisi: 0,9 puan düştü
- Konut kredisi: 1,4 puan düştü
- Ticari krediler: 4,7 puan düştü
Bu durum, bankaların faiz indirim sürecine daha temkinli yaklaştığını ve kredi faizlerinde hızlı bir düşüş beklenmemesi gerektiğini ortaya koyuyor.