ABD’deki Yale Üniversitesi ve Dana-Farber Kanser Enstitüsü'nde geliştirilen deneysel bir kanser aşısı, 9 hastada hastalığın tamamen ortadan kalkmasını sağladı. Mart 2019 ile Eylül 2021 arasında çalışmaya katılan hastaların tümü, Temmuz 2023'te yapılan üç yıllık takip muayenesinde kansersiz olduğu tespit edilerek büyük bir başarıya imza attı.
Kişiye özel bağışıklık yanıtı geliştirildi
Aşı, cerrahi müdahale sonrası kalan kanser hücrelerini hedef alarak sağlıklı dokulara zarar vermeden yok etti. Her hastanın biyolojik özelliklerine özel olarak tasarlanan aşı, bağışıklık sisteminin yalnızca tümöre özgü mutasyonları tanıyıp yok etmesini sağladı.
Çalışmanın baş araştırmacısı Dr. David Braun, “Bu çalışmanın temel amacı, bağışıklık sistemini doğrudan tümöre özgü hedeflere yönlendirmekti” dedi. Her kanser vakasının benzersiz olduğu gerçeğinden yola çıkan bilim insanları, hastaya özel bağışıklık tepkisi geliştiren bir aşı tasarladı.
Böbrek kanserine karşı umut vaat ediyor
Aşı, böbrek kanserinin en ölümcül türlerinden biri olan evre 3 ve 4 berrak hücreli renal hücreli karsinom (ccRCC) üzerinde test edildi. Bu hastalık teşhis edilenlerin %85-90’ında ölümle sonuçlanıyor. Ancak deneysel aşının hastalığın nüksetmesini önleme konusunda büyük bir potansiyele sahip olduğu belirtiliyor.
Kanser hastalarının %20 ila %50’sinde hastalık tekrar nüksedebilirken, çalışmaya katılan 9 hastada hiçbir geri dönüş yaşanmadı.
Bağışıklık sistemi kanserle savaştı
Faz 1 aşamasında aşının güvenliği ve hastalar tarafından tolere edilebilirliği test edildi. Çalışmaya katılan hastalar toplamda 7 doz aşı aldı. Dört hasta yalnızca aşı olurken, beş hasta bağışıklık tedavisi ilacı ipilimumab ile birlikte aşılandı.
Bağışıklık sistemi, hastaların tümörlerindeki kanserle ilişkili mutasyonların %65’ine kadarını tanıyıp tepki verdi. Aşı, bağışıklık sisteminin kanser hücrelerini hedef almasını sağlayan "neoantijen" adı verilen protein fragmanları kullanılarak geliştirildi. Her hastanın tümörü genetik olarak analiz edilerek spesifik proteinler belirlendi ve bunları tanıyacak peptitler laboratuvar ortamında sentezlendi. Daha sonra, bu peptitler kullanılarak kişiye özel bir aşı üretildi.
Ciddi yan etki gözlenmedi
Araştırmacılar, aşının hem bağışıklık tedavisiyle hem de tek başına olumlu sonuçlar verdiğini ve ciddi yan etkilere yol açmadığını açıkladı. Hastalarda yalnızca grip benzeri hafif semptomlar görüldü.
Çalışmanın başyazarı Dr. Braun, "Bağışıklık sisteminin T hücreleri aracılığıyla güçlü ve uzun süreli bir tepki verdiğini görmek son derece cesaret verici. Bu, kanserle savaşta bağışıklık yanıtını kalıcı hale getirebileceğimizin bir göstergesi" dedi.
Faz 2 çalışmaları devam ediyor
Çalışmanın sonuçları bilim dünyasının prestijli dergilerinden biri olan Nature’da yayımlandı. Ancak aşının etkinliğinin kesin olarak belirlenmesi için daha geniş çaplı denemelere ihtiyaç duyuluyor. Şu anda faz 2 denemeleri devam ediyor ve bu aşamada aşı, bağışıklık sistemini güçlendiren Keytruda (pembrolizumab) adlı ilaç ile birlikte test ediliyor.
Kanser tedavisinde yeni bir dönem mi başlıyor?
Onkoloji alanındaki araştırmalar, kanserin bağışıklık sistemini atlatmasını önleyebilecek bir aşı geliştirme konusunda uzun süredir zorluklar yaşıyordu. Ancak Yale Üniversitesi’nin geliştirdiği bu kişiye özel kanser aşısı, kanser tedavisinde çığır açabilecek bir gelişme olarak görülüyor.
Böbrek hücreli karsinom, dünya çapında en yaygın 10 kanser türü arasında yer alıyor. Her yıl dünya genelinde 400 binden fazla yeni vaka tespit edilirken, ABD’de bu rakam 80 bin civarında.
Sigara kullanımı, obezite, yüksek tansiyon, genetik faktörler ve ailede böbrek kanseri öyküsü, hastalığın gelişme riskini artıran faktörler arasında gösteriliyor. Teşhis oranlarının artışında, gelişmiş tarama yöntemleri ve farkındalığın yükselmesinin etkili olduğu düşünülüyor.