Dünya Gazetesi yazarı Nakir Bakır, bugünkü köşe yazısında bütçeden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferlerin ve faiz harcamalarının mevcut durumunu değerlendirdi. Bakır’ın analizine göre, EYT düzenlemesinin etkisiyle sosyal güvenlik transferleri bütçe üzerindeki yükünü kısmen kaybederken, faiz harcamaları hızla yükseliyor.
İlk iki ayda faiz ödemeleri sosyal güvenlik transferlerini geçti
2024 yılının ocak-şubat döneminde merkezi yönetim bütçesinin toplam harcaması 2 trilyon 89,9 milyar lira olarak gerçekleşti. Bu harcamanın 328,2 milyar lirası sosyal güvenlik transferlerine ayrılırken, faiz ödemeleri 302,7 milyar liraya ulaştı. Yıllık bazda bakıldığında sosyal güvenlik transferlerinde yüzde 31,3’lük bir artış görülürken, faiz ödemelerindeki artış yüzde 72,1 olarak kaydedildi.
SGK transferleri pandemi sonrası geriledi
Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR’un 2007 yılında Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) çatısı altında birleşmesinden bu yana bütçeden sosyal güvenlik sistemine yapılan transferler dalgalı bir seyir izledi. 2006 yılında bütçedeki payı yüzde 14 olan sosyal güvenlik harcamaları, pandeminin etkisiyle 2020’de yüzde 20,6’ya kadar yükseldi. Ancak 2024’te bu oran yüzde 13,9’a geriledi.
Faiz yükü yeniden yükselişte
Faiz ödemelerinin bütçedeki payı, 2006 yılında yüzde 25,8 seviyesindeyken, uygulanan politikalar sonucunda 2017’de yüzde 8,4’e kadar düştü. Ancak 2018’de hükümet sisteminin değişmesiyle birlikte faiz harcamaları yeniden yükselmeye başladı ve 2024’ün ilk iki ayında yüzde 14,5’e ulaştı. Orta Vadeli Program’a (OVP) göre 2025 yılı sonunda bu oranın yüzde 13,2 seviyesinde olması öngörülüyor.
İşveren desteği ve GSS transferleri bütçeyi etkiliyor
Sosyal güvenlik transferleri kapsamında yalnızca emekli maaşları ve sağlık giderleri değil, aynı zamanda işveren teşvikleri ve Genel Sağlık Sigortası (GSS) ödemeleri de yer alıyor. 2024’ün ilk iki ayında işveren prim desteği olarak 45,6 milyar lira, GSS kapsamında ise 19 milyar lira ödeme yapıldı. Bu iki kalem hariç tutulduğunda, sosyal güvenlik transferlerinin merkezi yönetim bütçesi içindeki payı yüzde 12,6 olarak hesaplandı.
Son on yılda işveren teşvikleri ve GSS harcamaları, sosyal güvenlik transferlerinin bütçedeki yükünü 3,1 puan artırdı. 2015-2024 yılları arasında sosyal güvenlik sistemine toplam 4 trilyon 293 milyar lira aktarıldı. Bunun 589,2 milyar lirası işverenlere prim desteği, 307,9 milyar lirası ise GSS ödemeleri olarak gerçekleşti.
Sosyal güvenlik sistemine yapılan ödemeler
Merkezi yönetim bütçesinden SGK’ya yapılan ödemeler, emekli maaşlarından işveren teşviklerine kadar geniş bir yelpazeye yayılıyor. İşte bütçeden SGK’ya aktarılan bazı kalemler:
- Emeklilere ve hak sahiplerine yapılan maaş ve ek ödemeler
- Bayram ikramiyeleri
- Memur emekli ikramiyeleri
- Makam, temsil ve görev tazminatları
- Şehit yakınları ve gazilere yapılan ödemeler
- GSS kapsamında prim ödemeleri
- İşveren prim teşvikleri ve Ar-Ge personeli teşvikleri
Ekonomistler, sosyal güvenlik sisteminin bütçeye etkisinin doğru değerlendirilmesi için işveren teşvikleri ve GSS harcamalarının ana transferlerden ayrıştırılması gerektiğini vurguluyor. Önümüzdeki dönemde faiz harcamalarının artış hızına bağlı olarak kamu maliyesindeki dengelerin nasıl şekilleneceği merakla bekleniyor.