Son bir yılda Türkiye’de ATM’lerin dolum sıklığı artarken, yüksek enflasyon ve alım gücünün düşmesiyle ATM’lerde büyük kupürlü banknotlar hakimiyet kazandı. Merkez Bankası verilerine göre 15 yılda 200 TL’lik banknotların tedavüldeki payı yüzde 403 artarak yüzde 16’dan yüzde 80,4’e yükseldi. Artık ATM’lerin içeriği büyük ölçüde 200 ve 100 TL’lik banknotlardan oluşuyor, 50 TL ve altındaki banknotlar ise giderek piyasadan çekiliyor.
200 TL’nin tedavüldeki payı yüzde 80’i aştı
200 TL’lik banknotlar 2010 yılında tedavüldeki paranın sadece yüzde 16’sını oluştururken, bu oran Ekim 2024 itibarıyla yüzde 80,4 seviyesine çıktı. 2018 yılından itibaren hızlanan enflasyon ve döviz kurlarındaki yükseliş, nakit alım gücünü azalttı ve büyük miktarlarda nakit taşımayı zorunlu hale getirdi. Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, mevcut banknotlarla devam ettiklerini ve şu anda yeni bir kupür ekleme planları olmadığını belirtti.
ATM’lerin dolum sıklığı günlük 3’e yükseldi
ATM’lerdeki nakit ihtiyacı artarken, bankaların ATM dolum sıklığı da bir yıl içinde günlük 2’den 3’e çıkarıldı. Özellikle maaş günleri ve bayram öncesinde bu sayı 4-5 doluma kadar yükseliyor. Bankacılık sektörü kaynaklarına göre, ATM’lerdeki para sıkıntısını gidermek için banknotların yüzde 75’i 200 TL, yüzde 25’i ise 100 TL kupürlerinden oluşuyor. 50 TL ve altı kupürler yer sıkıntısı nedeniyle ATM’lerde yer bulamaz hale geldi.
Küçük kupürlerin payı giderek azalıyor
Enflasyon karşısında alım gücü azalan 50 TL ve altındaki kupürlerin tedavüldeki oranı ciddi bir düşüş yaşadı. Merkez Bankası verilerine göre, 2010’da tedavüldeki banknotların yüzde 28,52’si 50 TL iken, bu oran yüzde 2,65’e geriledi. 10 TL ve 5 TL’lik banknotların payı ise sırasıyla yüzde 0,83 ve yüzde 0,36’ya düştü.
Bankacılık sektörü geri dönüşümlü ATM’lere yöneliyor
ATM doldurma maliyetlerini azaltmak amacıyla bankacılık sektörü, yatırılan nakdi çekim için yeniden kullanabilen geri dönüşümlü ATM’leri yaygınlaştırıyor. Bu ATM’ler, nakit döngüsünü sağlarken dolum sıklığını düşürmeye yardımcı oluyor. Bankacılık sektörü, yüksek maliyetli olsa da bu sistemin ATM dolum maliyetlerini uzun vadede azaltacağı görüşünde.
Artan nakit ihtiyacı ve 200 TL’lik banknotların tedavüldeki baskın rolü, nakit paranın dolaşımındaki dönüşümün bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.