BM'nin yıllık iklim zirvesi COP29, pazartesi günü Azerbaycan’ın başkenti Bakü’de başladı. Zirvede ana gündem, gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliğiyle mücadele için yıllık 1 trilyon dolara kadar finansman sağlanması oldu. Ancak bu talepler, ekonomik kaygılar, Ukrayna ve Gazze’deki savaşlar ve ABD’nin Paris Anlaşması’ndan çekilme tehdidi ile gölgeleniyor. Geçtiğimiz hafta Donald Trump’ın yeniden başkan seçilmesi, zirvede ABD’nin taahhütlerinden geri çekilme riskini artırdı.
COP29'un ev sahibi Azerbaycan, bu yıl sona eren 100 milyar dolarlık iklim taahhüdünün yerine geçecek yeni bir küresel finans hedefi üzerinde anlaşmaya varılmasına öncülük edecek. Hazar Denizi kıyısındaki petrol zengini ülke, fosil yakıtlardan uzaklaşmak konusunda da baskı altında.
Fosil yakıt gelirleri azalıyor
Azerbaycan, petrol ve doğal gaz gelirlerinin 2023’te ekonomisinin %35’ini oluşturduğunu, bu oranın 2028’de %22’ye düşmesinin beklendiğini belirtti. Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, doğalgazı temiz enerjiye geçiş sürecinde köprü yakıt olarak tanımlarken, Azerbaycan’ın önerisi doğrultusunda, temiz enerji dönüşümü için bir İklim Finansmanı Eylem Fonu kurulması önerildi.
İklim finansmanı görüşmeleri ve ticaret gerginliği
Çin, Brezilya, Hindistan ve Güney Afrika’nın da aralarında olduğu BASIC grubu ülkeleri adına, zirvede Avrupa Birliği’nin karbon sınır tarifeleri gibi ticareti kısıtlayıcı önlemlerinin tartışılmasını istedi. Bu talepler, Trump’ın %20 ve Çin için %60’lık gümrük vergisi planının gelişen ekonomiler üzerinde yaratabileceği baskılarla daha da arttı. Asya Toplum Politika Enstitüsü Çin İklim Merkezi Direktörü Li Shuo, Trump’ın seçilmesinin ABD’nin küresel iklim iş birliğinden çekileceğine dair bir gösterge olarak algılandığını ifade etti.
Aşırı hava olayları ve küresel baskı
2024’ün en sıcak yıl olarak kayıtlara geçme olasılığı, iklim değişikliği kaynaklı afetlerin tüm ülkeleri zorladığını gözler önüne seriyor. Çin’de, Afrika’da ve ABD’nin Kuzey Carolina eyaletinde yaşanan sel felaketlerinden, Güney Amerika ve Meksika’daki kuraklıklara kadar birçok coğrafya iklim krizinin etkileriyle mücadele ediyor.
İklim ve Enerji Çözümleri Merkezi Başkan Yardımcısı Kaveh Guilanpour, "Seçim sonuçları fizik yasalarını değiştirmez; iklim değişikliğinin etkileri, ABD dahil tüm dünyada giderek daha güçlü hissedilecek" dedi.
ABD'nin çekilme ihtimali endişe yaratıyor
Bakü’de zirve öncesinde delegeler, ABD’nin taahhütlerini geri çekme ihtimalinin, diğer ülkelerin hedeflerini zayıflatabileceği yönünde endişe taşıyor. Eski AB iklim elçisi Marc Vanheukelen, "ABD en büyük ikinci emisyon üreticisi; güçlü hedefler koymazsa, diğer ülkeler neden koysun?” diyerek durumu değerlendirdi.
Temiz enerji ve insan hakları tartışmaları
Azerbaycan, yenilenebilir enerji projelerini 2030 yılına kadar elektrik üretim kapasitesinin %35’ine çıkarma hedefi koyarken, doğalgaz ihracatını artırma planları da devam ediyor. Öte yandan Azerbaycan, insan hakları ihlalleri iddialarıyla uluslararası eleştirilerin hedefinde. Başkan Aliyev, eleştirileri reddederek bu suçlamaların barış görüşmelerini baltalayabileceğini öne sürdü.